Ιστορία

Καλώς Ήλθατε στη Γεροσκήπου

Η Γεροσκήπου έχει μια μακρά και ενδιαφέρουσα ιστορία, που ξεκινάει από την αρχαιότητα. Αυτό, όμως, που σφράγισε τη φυσιογνωμία και τον πολιτισμό της είναι η σύνδεσή της με τη λατρεία της Αφροδίτης, καθώς στα χώματά της βρίσκονταν οι Ιεροί Κήποι της θεάς του έρωτα και της ομορφιάς.

Λίγα λόγια για τη Γεροσκήπου του Χθες και του Σήμερα

«μικρόν δ’ από της θαλάττης και η Ιεροκηπία»
(Στράβωνας, Γεωγραφικά, 14.6.3)

Η Γεροσκήπου βρίσκεται στα ανατολικά της επαρχίας Πάφου, έχει έκταση 10 και πλέον τ. χλμ. και πληθυσμό 8000 κατοίκων. Ο Δήμος Γεροσκήπου ιδρύθηκε το 1994 και σήμερα, στα διοικητικά του όρια, περιλαμβάνει, πέραν της Γεροσκήπου, και τη μικρή κοινότητα της Κολώνης (συνολική έκταση Δήμου 15 τ. χλμ. περίπου). Δύο βραχώδη υψίπεδα περιβάλλουν τη Γεροσκήπου, δίνοντας σ’ αυτή χαρακτηριστική όψη, ενώ προς τον νότο, υπάρχει εύφορη κοιλάδα, πλούσια σε νερά.

Η ομορφιά του τοπίου και η πλούσια ιστορία της κάνουν τη Γεροσκήπου ένα ελκυστικό προορισμό για κάθε επισκέπτη. Χωρίς να αλλάξει το γραφικό της χαρακτήρα, η Γεροσκήπου άρχισε τα τελευταία χρόνια να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς και να μετατρέπεται σε μια μοντέρνα και λειτουργική πόλη. Ο καθένας που επισκέπτεται τη Γεροσκήπου μπορεί να απολαύσει την ηρεμία μιας μικρής παραδοσιακής κοινότητας, χωρίς όμως να είναι αναγκασμένος να στερηθεί τις υπηρεσίες που προσφέρει μια σύγχρονη πόλη. Τo ιστορικό κέντρο της κωμόπολης βρίσκεται τρία χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης της Πάφου. Η Γεροσκήπου έχει άριστη οδική σύνδεση, καθώς στα βόρεια σύνορά της βρίσκεται ο αυτοκινητόδρομος που συνδέει την Πάφο με τις άλλες πόλεις της Κύπρου, ενώ σε απόσταση δώδεκα χιλιομέτρων απ’ αυτήν βρίσκεται το Διεθνές Αεροδρόμιο Πάφου. Στο παραλιακό μέτωπο της Γεροσκήπου, μήκους τεσσάρων σχεδόν χιλιομέτρων, υπάρχει αναπτυγμένη τουριστική δραστηριότητα, με σύγχρονες υποδομές φιλοξενίας, εστίασης και ψυχαγωγίας.

Η περιοχή της Γεροσκήπου, παρά τον σημαντικό αριθμό αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων που διαθέτει, δεν έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα αντικείμενο συστηματικής έρευνας και μελέτης. Έτσι, η γνώση μας για το αρχαίο παρελθόν του τόπου είναι ακόμα αποσπασματική. Τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά στοιχεία, πάντως, δείχνουν ότι η Γεροσκήπου κατοικείται χωρίς διακοπές, τουλάχιστον από την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (4500-3900 π.Χ.). Τα πρώτα ουσιαστικά κατάλοιπα χρονολογούνται την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600-1050 π.Χ.) και αντανακλούν ένα πλούσιο και εξελιγμένο οικισμό.

Στην αρχαιότητα, η περιοχή της Γεροσκήπου συνδέθηκε με τη λατρεία της Αφροδίτης, της θεάς της βλάστησης και της γονιμότητας. Στα νότια, προς τη θάλασσα, βρίσκονταν οι περίφημοι «Ιεροί Κήποι» της Αφροδίτης, όνομα που διασώζει μέχρι σήμερα στο όνομά της η Γεροσκήπου (παραφθορά του αρχαίου ονόματος της πόλης, Ιεροκηπία, που σχηματίστηκε από τις ελληνικές λέξεις «ιερός» και «κήπος»). Από τους κήπους αυτούς, σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα γεωγράφο Στράβωνα, περνούσε η πομπή των πιστών που κατέληγε στο Ιερό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο, με την ευκαιρία της τέλεσης των «Αφροδισίων», της ετήσιας γιορτής προς τιμήν της θεάς. Η ανακάλυψη στα μέσα του 20ου αι. ενός αποθέτη στην τοποθεσία «Μονάγρι», που περιείχε εκατοντάδες πήλινα ειδώλια, φαίνεται να αποδεικνύει την ύπαρξη στη Γεροσκήπου, κατά την Αρχαϊκή τουλάχιστον περίοδο, ιερού αφιερωμένου στην Αφροδίτη. Εξάλλου, η αρχαία Ιεροκηπία, με τις πλούσιες πηγές νερού, τα σπήλαια, τις υπόγειες στοές και την άγρια πυκνή βλάστηση, είχε όλα τα μορφολογικά γνωρίσματα των χώρων λατρείας της θεάς στον ελληνικό χώρο.

Στα τέλη της Ύστερης Κλασικής περιόδου ιδρύεται στην τοποθεσία «Αλώνια του Πισκόπου» υπόγειο ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα Υλάτη. Σύμφωνα με επιφανειακές μελέτες στον χώρο του ιερού, στην περιοχή αυτή υπήρχε τέμενος του θεού με ιερό άλσος, το οποίο θα απλωνόταν σε διαδοχικά επίπεδα λαξευμένα στον βράχο. Στο μέσον του τεμένους πιστεύεται ότι υπήρχε κτίσμα που περιελάμβανε τις δύο υπόγειες αίθουσες που διασώζονται μέχρι σήμερα.

Στην περιοχή της Γεροσκήπου, κατά την Παλαιοχριστιανική και Πρωτοβυζαντινή περίοδο, υπήρχε αναπτυγμένη μοναστική ζωή, γεγονός που πιστοποιείται από τα αγιωνύμια, τα λαξευτά ασκητήρια και τα ναΰδρια, που υπάρχουν νοτιοδυτικά της πόλης («Εφτά Αϊγιώργιδες», «Καταραμένη») και στα βόρεια βραχώδη υψώματα («Παλιοτζέλλαρον», «Άγιοι Πέντε»). Μάλιστα, όπως αποκαλύφθηκε μόλις πρόσφατα, κατά την Πρωτοχριστιανική περίοδο υπήρχε στη Γεροσκήπου, πλησίον του σπηλαίου των Αγίων Πέντε, πολυτελής βασιλική. Η καταστροφή της (προφανώς κατά την περίοδο των Αραβικών επιδρομών) ήταν πιθανώς ο λόγος που συνέβαλε στην οικοδόμηση ναού τον 9ο αι., αφιερωμένου αρχικά στον Τίμιο Σταυρό και μετέπειτα στην Αγία Παρασκευή.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το χωριό πρέπει να είχε μεγάλη οικονομική σημασία. Λόγω της εύφορης πεδιάδας της περιοχής, η Γεροσκήπου ανήκε στα βασιλικά κτήματα που ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β’ δώρισε, κατά την περίοδο 1464-1468, στον Petro D’ Avila, επιφανή φεουδάρχη και ισχυρή πολιτική προσωπικότητα της εποχής.

Σημαντική για τη Γεροσκήπου εξέλιξη, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπήρξε η ίδρυση βρετανικού υποπροξενείου στην κοινότητα (1800-1864), γεγονός που αναβάθμισε τον ρόλο της στην περιοχή. Προξενικός πράκτορας της Βρετανίας στην Πάφο και, κυρίως υπεύθυνος για τον ανεφοδιασμό του αγγλικού στόλου, διορίστηκε ο, Επτανησιακής καταγωγής, εγκατεστημένος στη Γεροσκήπου, Ανδρέας Ζυμπουλάκης, o οποίος είχε αναπτύξει στενούς δεσμούς φιλίας με τον Άγγλο ναύαρχο Sir Sidney Smith. Τον Ανδρέα Ζυμπουλάκη διαδέχθηκε στο αξίωμα το 1826 ο γιος του, Σμιθ ή Χατζησμίθ Ζυμπουλάκης.

Οι Ιεροί Κήποι

Με βάση τις αρχαίες πηγές, αλλά και μαρτυρίες ξένων περιηγητών και ιστορικών, οι Ιεροί Κήποι της Αφροδίτης πρέπει να βρίσκονταν στα νότια της Γεροσκήπου, στην πεδιάδα που απλώνεται κάτω από το βραχώδες οροπέδιο, στο οποίο είναι κτισμένος ο ιστορικός οικισμός, και εκτείνονταν μέχρι τη θάλασσα. Αυτοί ποτίζονταν από πηγές που ξεχύνονταν από διάφορα σημεία της βραχώδους πλαγιάς. Η παράδοση θέλει την κύρια εξ’ αυτών, την «Κάτω Βρύση», ως «Λουτρό της Αφροδίτης».

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Ισπανού περιηγητή Domingo Badia y Leyblich, γνωστού με το ισλαμικό ψευδώνυμο Ali Bey al-Abbasi, o οποίος επισκέφθηκε τη Γεροσκήπου το 1806:

[…] Την επόμενη μέρα, Παρασκευή 25 Απριλίου, επισκέφθηκα τον Ιερό Κήπο της Αφροδίτης. Είναι μια πεδιάδα, πλάτους ενός μιλίου, που εκτείνεται περίπου δύο μίλια κατά μήκος της ακτής, προς την οποία πέφτει με ομαλή κλίση. Την ψηλότερη πλευρά την περιβάλλει ασβεστολιθικός βράχος σε οριζόντια στρώματα, που έχει κάθετη πτώση˙ έχεις την εντύπωση ότι ο κήπος είναι υπόγειος, επειδή για να μπεις σ’ αυτόν από οποιαδήποτε πλευρά πρέπει να κατεβείς μέσα από ένα φαράγγι: και ενώ ο άνεμος πάνω μπορεί να φυσά άγρια, όπως συνέβη όταν ήμουν εκεί, κάτω στον κήπο επικρατεί πλήρης ηρεμία.

Από διάφορα σημεία της πλαγιάς τρέχει καλό καθαρό νερό και κάποιος μπορεί να δει ότι προηγουμένως το νερό ήταν περισσότερο από όσο πηγάζει τώρα. Αυτό διακλαδώνεται εύκολα σ’ όλη την κεκλιμένη πεδιάδα του κήπου. Ο βράχος έχει διάφορες πτυχώσεις, δίνοντας ποικιλομορφία στο σκηνικό και διευκολύνοντας τη διαίρεση του κήπου σε πολλά τμήματα, καθένα από τα οποία μπορούσε να έχει τα δικά του λαξευμένα σπήλαια ή δωμάτια.

[…] Ολόκληρος ο κήπος ήταν σπαρμένος με σιτηρά και λίγο καπνό. Δεν βρήκα δένδρα, πλην από μερικά σε σχισμές του πετρώματος και λίγη αυτοφυή βλάστηση, εκτός από μερικά άθλια φυτά, τα οποία πρόσθεσα στη συλλογή μου. Έτσι, αυτός ο περίφημος κήπος, κάποτε θέλγητρο για τους λαούς της Ελλάδας και της Ασίας, τώρα είναι μόνο η κατοικία και το χωράφι ενός φτωχού ενοίκου.

[…] Ακριβώς κάτω από το χωριό Γεροσκήπου, στον κήπο, βρίσκεται η κύρια πηγή. Και αυτή εκρέει από την πλαγιά του πετρώματος και δίνει εξαιρετικό νερό, όπως όλες οι πηγές στον κήπο, με μεγάλη αφθονία.

Η Κάτω Βρύση

Η «Κάτω Βρύση» αποτελούσε αρχαίο υδραγωγείο που χρησιμοποιείτο μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. για τις υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες της κοινότητας, ενώ στις γούρνες της γινόταν το πλύσιμο των ρούχων των κατοίκων. Η λαϊκή παράδοση θέλει το νερό της, το οποίο διοχετεύεται μέσω υπόγειας σήραγγας που περνά από το προαύλιο της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, ως θαυματουργό («αγίασμα»), αφού αυτό συνδέθηκε με τη θεραπεία παθήσεων των οφθαλμών. Στην αρχαιότητα, η «Κάτω Βρύση» πρέπει να είχε ρόλο στη λατρεία της θεάς Αφροδίτης, καθώς φαίνεται να αποτελούσε την κύρια πηγή υδροδότησης των Ιερών Κήπων.

Το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη

Το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη βρίσκεται στην τοποθεσία «Αλώνια του Πισκόπου». Πρόκειται για τάφο της Ύστερης Κλασικής περιόδου που επαναχρησιμοποιήθηκε ως ιερό στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ., περίοδο στην οποία ανάγονται οι δύο συλλαβικές επιγραφές που βρίσκονται χαραγμένες κατ’ ευθείαν στο βράχο. Το Ιερό αποτελείται από ένα μακρύ και πλατύ βαθμιδωτό δρόμο που οδηγεί σε δύο συνεχόμενους υπόγειους, λαξευτούς στον βράχο, θαλάμους.

Νεκρόπολη στην τοποθεσία «Καταραμένη»

Σύμπλεγμα λαξευτών και υπόσκαφων τάφων της Ελληνιστικής (325-30π.Χ.) ή Ρωμαϊκής εποχής (30π.Χ-6οςμ.Χ.) στα νοτιοδυτικά της Γεροσκήπου. Κατά τους χριστιανικούς χρόνους, χρησιμοποιήθηκαν πιθανότατα ξανά ως κοιμητήρια, αλλά και ως ερημητήρια-ασκητήρια.

Οι Εφτά Αϊγιώργιδες ή ο Άι Γιώρκης

Σύμπλεγμα σπηλαίων και αρχαίων λαξευτών και υπόσκαφων τάφων σε βραχώδες υψίπεδο, στα νοτιοδυτικά της Γεροσκήπου, που πιθανόν χρησιμοποιήθηκαν ως ασκητήρια κατά τη Χριστιανική εποχή. Κάποια από τα σπήλαια αυτά έχουν μετατραπεί στις μέρες μας σε προσκυνητάρια. Πάνω από το βραχώδες ύψωμα υπάρχει μέρος λαξευμένου ελαιοπιεστηρίου της Ρωμαϊκής περιόδου. Στον χώρο υπάρχει μονόκλιτο παρεκκλήσι, αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Δίπλα από το εκκλησάκι υπάρχει φυσικό σπήλαιο από το οποίο αναβλύζει νερό. Σύμφωνα με μια εκδοχή, αυτό ήταν το «Λουτρό της Αφροδίτης».

Το λαξευτό σπήλαιο των Αγίων Πέντε

Το υπέργειο λαξευτό ναΰδριο/προσκυνητάριο των Αγίων Πέντε βρίσκεται στα βόρεια της Γεροσκήπου, σε βραχώδη αναβαθμίδα της ομώνυμης τοποθεσίας. Το ναΰδριο, που πιθανόν χρησιμοποιήθηκε και ως ασκητήριο, είναι μονόχωρο, διαστάσεων 3,30Χ2,30μ. περίπου, και φέρει ελάχιστα ίχνη χρώματος από καταστραμμένες σήμερα τοιχογραφίες. Το σπήλαιο είναι αφιερωμένο στους εκ Σεβαστείας Αγίους Πέντε (Αυξέντιος, Ευγένιος, Ευστράτιος, Μαρδάριος και Ορέστης).

Το «Παλιοτζέλλαρον»

Υπέργειο λαξευτό σπήλαιο, γνωστό και με την ονομασία «Άγιος Πολλοτζέλλαρος», βάθους 8,5μ. και πλάτους 3,5μ., που χρησιμοποιείτο ως ασκητήριο κατά τους χριστιανικούς χρόνους. Πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε και ως τάφος στα προχριστιανικά χρόνια. Βρίσκεται στα βόρεια της Γεροσκήπου, στην ίδια βραχώδη αναβαθμίδα με το σπήλαιο των Αγίων Πέντε.

Βασιλική στην τοποθεσία «Ασπρογή»

Σημαντικά στοιχεία για τη Γεροσκήπου της Πρωτοχριστιανικής περιόδου ήρθαν πρόσφατα στο φως, σε τοποθεσία αρκετά κοντινή στο σπήλαιο των Αγίων Πέντε, η οποία είναι γνωστή στους ντόπιους ως «Χρυσοχώραφον». Οι μέχρι σήμερα έρευνες έχουν αποκαλύψει τα κατάλοιπα μιας βασιλικής και παρακείμενων κτηρίων, καθώς και μέρος κοιμητηριακού συμπλέγματος (που βρισκόταν σε άμεση σχέση με τη βασιλική), με μεγαλοπρεπείς τάφους και μεγάλα οστεοφυλάκια. Δύο ακέραια ψηφιδωτά και εκατοντάδες κομμάτια άλλων απέδειξαν ότι μερικές τουλάχιστον από τις ταφές καλύπτονταν από ψηφιδωτά δάπεδα, κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά στην Κύπρο. Η αφιέρωση της βασιλικής είναι άγνωστη στο παρόν στάδιο.

Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής

Ο ναός της Αγίας Παρασκευής, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του Δήμου, αποτελεί το πιο σημαντικό βυζαντινό μνημείο της επαρχίας Πάφου και συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των σπουδαιότερων μνημείων της Κύπρου, με παγκόσμια ακτινοβολία. Είναι μια θολωτή τρίκλιτη βασιλική, που στεγάζεται από πέντε τρούλους σε σταυροειδή διάταξη. Ανάγεται στον 9ο αι. και διατηρείται σχεδόν ακέραιη στην αρχική της μορφή. Στην εκκλησία διασώζονται τοιχογραφίες διαφόρων εποχών, οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν από τις πιο σημαντικές βυζαντινές τοιχογραφίες της Κύπρου, με πιο ξεχωριστή τη μνημειώδη παράσταση της Σταυρώσεως. Στον ανατολικό τρούλο του μεσαίου κλίτους του ναού, βρίσκεται ανεικονική παράσταση (η μοναδική μέχρι σήμερα γνωστή ανεικονική σύνθεση στην Κύπρο), με κεντρικό θέμα διάλιθο σταυρό. Στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, εκτός από τις τοιχογραφίες, σώζεται και μία αξιόλογη αμφιπρόσωπη εικόνα του 15ου αιώνα. Στη μία της πλευρά εικονίζεται η Παναγία, με την επωνυμία «Ιεροκηπιώτισσα», ενώ στην άλλη απεικονίζεται η Σταύρωση.
* Ανοικτός για το κοινό Δευτέρα – Σάββατο (πλην επίσημων αργιών): 08.30 – 13.00, 14.00 – 16.30

Ο Μεσαιωνικός Νερόμυλος ή «Αλευρόμυλος»

Σε μικρή απόσταση από την Κάτω Βρύση βρίσκονται τα ερείπια ενός νερόμυλου. Η κατασκευή και λειτουργία του ανάγεται στους μεσαιωνικούς χρόνους (πολύ πιθανόν στον 14ο αιώνα). Η κινητήρια δύναμή του ήταν το νερό, εξ’ ου και η ονομασία «νερόμυλος». Η κύρια διεργασία ήταν το άλεσμα του σιταριού σε αλεύρι, εξ’ ου και η ονομασία «αλευρόμυλος». Το νερό προερχόταν από πηγές που βρίσκονταν στα βόρεια βραχώδη υψώματα της Γεροσκήπου και διοχετευόταν στον μυλαύλακο μέσω λαγουμιών.

Το εξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας

Μονόκλιτος καμαροσκέπαστος ναός που βρίσκεται στα νοτιανατολικά του κέντρου της Γεροσκήπου, εντός του νέου κοιμητηρίου της πόλης. Η παρούσα εκκλησία κτίστηκε το 1972 πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ναού, με προϋπάρχον οικοδομικό υλικό. Ο προγενέστερος ναός χρονολογείται (με επιφύλαξη) στον 16ο αι.

Η Βρύση της Πλατείας

Κτίστηκε το 1917 από τον τεχνίτη της κοινότητας Μιχάλη Κοντό. Είναι κτισμένη σε σχήμα κορώνας και φέρει την επιγραφή: ΔΑΠΑΝΗ ΦΙΛΟΚΑΛΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΙΕΡΟΥ ΚΗΠΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ 25 ΕΤΟΣ 1917. Η νεοκλασικού ρυθμού βρύση κάλυπτε υδρευτικές ανάγκες της κοινότητας.

Το Τσιφλίτζιν της Γεροτζηπιάς ή Αγρόκτημα της «Γερμανίνας»

Με τα ονόματα αυτά είναι γνωστό ένα τσιφλίκι έκτασης 1700 εκταρίων περίπου στα νότια της Γεροσκήπου, πολύ κοντά στη θάλασσα. Η αρχαιολογική επισκόπηση έδωσε μαρτυρίες για ύπαρξη οικισμού στην περιοχή ήδη από την Ύστερη Κεραμική Νεολιθική περίοδο (4500-3900 π.Χ.). Η έκταση αυτή χρησιμοποιείτο για αιώνες για την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου. Από το 1929 μέχρι και το 1976, την ιδιοκτησία του αγροκτήματος είχε η γερμανική οικογένεια Widmaier.

Tο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στεγάζεται στο «σπίτι του Χατζησμίθ», ένα πετρόκτιστο αρχοντικό που αποτελεί εξαιρετικό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του δεύτερου μισού του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα. Το σπίτι, που αποτέλεσε Προξενικό Πρακτορείο της Μεγάλης Βρετανίας στην Πάφο (1800-1864), κηρύχθηκε «αρχαίο μνημείο» από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, αποκαταστάθηκε και από το 1978 φιλοξενεί το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Στεγάζει μια μεγάλη συλλογή αντικειμένων από την επαρχία Πάφου και άλλα μέρη της Κύπρου, που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή, τις διάφορες ασχολίες και επαγγέλματα, καθώς και με τις ποικίλες εκφράσεις της λαϊκής τέχνης στην Κύπρο του 19ου και των πρώτων δεκαετιών του 20ου αι.

* Ανοικτό Δευτέρα – Κυριακή (πλην επίσημων αργιών): 08.30 – 16.00 από 16/9 έως 16/4, 09.30 – 17.00 από 17/4 έως 15/9.

Οι Βραχονησίδες «Μουλιά»

Βρίσκονται στα δύο περίπου χιλιόμετρα από την ακτή της Γεροσκήπου. Στα αρχαία χρόνια, πιθανόν να προστάτευαν ένα αγκυροβόλιο. Η θαλάσσια περιοχή γύρω από τα «Μουλιά» είναι προστατευόμενη (Δίκτυο «Φύση 2000»), καθώς ο οικότοπός της («Λειμώνες Ποσειδωνίας») έχει σημαντική οικολογική αξία.

Ο Κολιόκρεμμος

Είναι μια «λαξιά», μια μικρή κοιλάδα, στα βόρεια βραχώδη υψώματα της Γεροσκήπου. Η χλωρίδα του φυσικού αυτού τοπίου περιλαμβάνει παραδοσιακά δέντρα και θάμνους της Κύπρου. Είναι ένα μνημείο της φύσης που είναι χαρακτηρισμένο ως «κοινοτικό δάσος» και τελεί υπό την ευθύνη του Τμήματος Δασών Κύπρου.

«Τζιεφαλή» ή «Κκελέ τ’ Αθρώπου»

Μεγάλη πέτρα σε σχήμα ανθρώπινης κεφαλής που βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος της τοποθεσίας «Πλατζιερής», στα σύνορα με την κοινότητα των Κονιών. Σύμφωνα με μια παράδοση, την πέτρα φέρεται να σκάλισε κάποιος εις μνήμην του αδικοσκοτωμένου αδελφού του.

Αιωνόβιοι Τρέμιθοι

Στη Γεροσκήπου βρίσκονται πολλοί τρέμιθοι, εκ των οποίων αρκετοί είναι αιωνόβιοι. Ο τρέμιθος είναι εύρωστο, φυλλοβόλο δέντρο με πλατιά κόμη και ύψος που φτάνει τα 15m. Αρκετοί τρέμιθοι της Γεροσκήπου έχουν κηρυχθεί από το κράτος ως προστατευόμενα δέντρα με διάταγμα του Υπουργού Εσωτερικών. Από τις αρχές του 20ου αι., το δέντρο συνδέθηκε με την παραγωγή της πίσσας παφίτικης.

«Λουκούμι Γεροσκήπου»

Η παρασκευή του «Λουκουμιού Γεροσκήπου» ξεκίνησε το 1895. Είναι ζαχαροειδές με κύριο συστατικό τη ζάχαρη. Έχει ζελατινώδη υφή, έντονη γλυκιά γεύση και παράγεται σε ορθογώνια παραλληλεπίπεδα. Το προϊόν προσφέρεται σε διαφορετικές γεύσεις και συσκευασίες, οι οποίες ποικίλουν αναλόγως του αρώματος που προστίθεται. Το «Λουκούμι Γεροσκήπου» είναι το πρώτο κυπριακό προϊόν που συμπεριλήφθηκε στον επίσημο κατάλογο των προϊόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με «Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη» (ΠΓΕ). Το 2004, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποίησαν από κοινού ο Δήμος Γεροσκήπου και οι βιοτεχνίες παρασκευής λουκουμιών, καταρρίφθηκε το ρεκόρ Guinness για το μεγαλύτερο λουκούμι στον κόσμο, βάρους 2532 κιλών.

«Κουφέτα Αμυγδάλου Γεροσκήπου»

Τα Κουφέτα Αμυγδάλου είναι καβουρδισμένα επιζαχαρωμένα αμύγδαλα, κυπριακής παραγωγής, που παράγονται στη Γεροσκήπου από το 1895. Eίναι το δεύτερο κυπριακό προϊόν, μετά το «Λουκούμι Γεροσκήπου», που συμπεριλήφθηκε στον επίσημο κατάλογο των προϊόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με «Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη» (ΠΓΕ).